Επαμεινώνδας Ε. Πανάς Συντ. Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Οι Έλληνες εδώ και μια δεκαετία αντιμετωπίζουν ...
Επαμεινώνδας Ε. Πανάς
Συντ. Καθηγητής
Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Οι Έλληνες εδώ και μια δεκαετία αντιμετωπίζουν μα πρωτοφανή κατάσταση ρευστότητας.
Το σπουδαιότερο γεγονός είναι ότι η Ελλάδα, με σφραγίδες και υπογραφές, αποτελεί ένα προτεκτοράτο, έχοντας υποθηκεύσει την δημόσια περιουσία της μέχρι το 2060!!!
Ποτέ στην ιστορία της Ελλάδος δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο, είτε η χώρα βρισκόταν κάτω από Κοινοβουλευτισμό, είτε κάτω από Δικτατορία.
Δυστυχώς, η σημερινή κατάσταση της χώρας είναι ένα κακό που χρεώνεται στο μετά την Μεταπολίτευση πολιτικό σύστημα.
Δηλαδή, η χώρα βρίσκεται, τα τελευταία χρόνια, κάτω από την κηδεμονία του ξένου παράγοντα, φτάνοντας στο σημείο να έχουν καταδικαστεί ως «φόρου υποτελείς» και οι επόμενες γενεές.
Πότε-πότε, αξίζει ίσως τον κόπο να προβαίνουμε σε κάποιες συγκρίσεις και αποτιμήσεις της κατάστασης της χώρας μεταξύ διαφόρων περιόδων διακυβέρνησης.
Ενα καλό παράδειγμα αποτελεί η σύγκριση ορισμένων στοιχείων της χρονικής περιόδου «των Συνταγματαρχών» και αντίστοιχων της Μεταπολίτευσης.
Ο Edward Luce, έγκριτος δημοσιογράφος των Financial Times σημειώνει ότι σήμερα πολλά κράτη της φιλελεύθερης δημοκρατίας όπως είναι οι ΗΠΑ, δεν αποτελούν πρότυπα για άλλα κράτη.
Αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην άνοδο μιας νέας ιδεολογίας την οποία πολλοί βρίσκουν ελκυστική.
Η ιδεολογία αυτή έχει βαπτιστεί ως «Αυταρχικός Καπιταλισμός» από τον Azar Gat στο άρθρο του στο περιοδικό Foreign Affairs «The return of authoritarian great powers».
Ενώ άλλοι επιστήμονες τον έχουν βαπτίσει ως τον «Δικτατορικό Καπιταλισμό».
- Ο «Αυταρχικός Καπιταλισμός» στηρίζεται στην ελεύθερη αγορά της οικονομίας κάτω από ένα κλειστό πολιτικό σύστημα απολυταρχικής διακυβέρνησης με εθνικιστικό προσανατολισμό.
Οι Συνταγματάρχες της 21ης Απριλίου 1967 εφάρμοσαν τον αυταρχικό καπιταλισμό.
Ποια ήταν τα αποτελέσματα αυτής της οικονομικής τους πολιτικής;
Πρώτα-πρώτα το χρέος. Επί αυταρχικού καπιταλισμού της 21ης Απριλίου 1967, μεσοσταθμικά το χρέος διαμορφώθηκε στο 14% του ΑΕΠ, όταν σήμερα το χρέος φτάνει στο εξωφρενικό ποσοστό του 195% του ΑΕΠ.
Δηλαδή, αυτό πρακτικά σημαίνει ότι στη Μεταπολίτευση αυξήθηκε το χρέος ως προς το ΑΕΠ, σε σχέση με την 21η Απριλίου, κατά 14 φορές!!!
Με άλλα λόγια, αποδεικνύεται ότι η Μεταπολίτευση συνέβαλε στην οικονομική και κοινωνική καταστροφή της χώρας.
Η χώρα έχασε την αξιοπιστία της, ενώ, παράλληλα, δεν μειώνεται το χρέος της, το οποίο θα το φορτωθούν οι επόμενες γενεές.
Το «κερασάκι στην τούρτα» είναι ότι έχει χαρακτηριστεί το κράτος ως στάσιμο ή αποτυχημένο.
Ασφαλώς, το σημερινό τοπίο, κρινόμενο από την άποψη των οικονομικών και συγκρινόμενο με τον αυταρχικό καπιταλισμό των Συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου, είναι αρκετά ζοφερό.
Έρευνα του Κ. Riise έδειξε επίσης τα ακόλουθα – βλ. Πίνακα 1:
Πίνακας 1: Συγκρίσεις Ρυθμών Μεγέθυνσης
Όπως δείχνουν τα στοιχεία του πιο πάνω Πίνακα 1, Υψηλούς ρυθμούς μεγέθυνσης (ανάπτυξης) πέτυχαν χώρες που εφάρμοσαν τον αυταρχικό καπιταλισμό.
Ο ρυθμός μεγέθυνσης, στη διάρκεια της διακυβέρνησης των Συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου, έφτασε στο 5,8%, και από τότε έως σήμερα η χώρα δεν έχει προσεγγίσει καν αυτό το 5,8%.
Ο αριθμός αυτός αποτελεί ένα άπιαστο όνειρο όλων των πολιτικών, ακόμα και για πρόβλεψη δεκαετίας.
Ας μην περιοριστούμε, όμως, μόνο στο χρέος και στην ανάπτυξη, καθώς αξίζει να θυμίσουμε τι πέτυχε ο αυταρχικός καπιταλισμός των Συνταγματαρχών την ποιότητα ζωής των πολιτών.
Ο Πίνακας 2 αποκαλύπτει αρκετά:
Πίνακας 2: Βασικά στοιχεία ποιότητας ζωής
Το 1961, με Κοινοβουλευτισμό, τουαλέτα με καζανάκι διέθετε μόλις το 14% των κατοίκων της χώρας, ενώ το 1970, με τον αυταρχικό καπιταλισμό, το ποσοστό διαμορφώθηκε στο 46%.
Οι αριθμοί του Πίνακα 2 αποκαλύπτουν σημαντικά στοιχεία για την ποιότητα ζωής των Ελλήνων καθώς και για την αποτελεσματικότητα του αυταρχικού καπιταλισμού των συνταγματαρχών.
Το 1961, το ποσοστό των κατοικιών με τρεχούμενο νερό ήταν 39% και στη δικτατορία έφτασε το 80%!!!
Το ίδιο ισχύει και για το ηλεκτρικό ρεύμα.
Οι Συνταγματάρχες πρόσεξαν τους απλούς ανθρώπους περισσότερο από τους πολιτικούς τους εκπροσώπους.
Μήπως τα στοιχεία αυτά που αφορούν στους πολίτικούς εκπροσώπους δείχνουν μια περιφρόνηση προς τους απλούς ανθρώπους;
Δεν πρέπει να παραβλέπουμε στις αναλύσεις μας και τον ειδικό συντελεστή που αναφέρεται ως «ξένος παράγοντας».
Πάντοτε ο ξένος παράγοντας ανακάτευε την πολιτική τράπουλα σύμφωνα με τα συμφέροντά του.
Αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν ως αμερικανοκίνητο το κίνημα των Συνταγματαρχών.
Όμως, στο βιβλίο του «Η Ιστορία της CIA, ερείπια και στάχτες», ο T. Weiner μας πληροφορεί ότι:
- Παρ’ όλα αυτά, οι συνταγματάρχες είχαν αιφνιδιάσει την CIA. «Η μόνη φορά που είδα τον Helms πραγματικά θυμωμένο ήταν όταν έγινε το πραξικόπημα των Ελλήνων συνταγματαρχών το 1967», είπε ο βετεράνος αναλυτής και επικεφαλής του OCI (Office of Current Intelligence) Dick Lehman. «Οι Έλληνες στρατηγοί σχεδίαζαν ένα πραξικόπημα ενάντια στην εκλεγμένη κυβέρνηση, ένα σχέδιο για το οποίο όλοι ήμασταν ενήμεροι, αλλά ακόμα δεν είχε ωριμάσει. Ωστόσο, μια ομάδα συνταγματαρχών έπαιξαν το χαρτί τους χωρίς προειδοποίηση. Ο Helms περίμενε να ειδοποιηθεί για το πραξικόπημα των στρατηγών και όταν εντέλει συνέβη το πραξικόπημα, εξοργίστηκε γιατί οι στρατηγοί δεν τον ενημέρωσαν». Ο Lehman, έχοντας διαβάσει τα βραδινά τηλεγραφήματα από την Αθήνα, «προσπάθησε να ηρεμήσει τον Helms τονίζοντας ότι αυτό ήταν ένα διαφορετικό πραξικόπημα για το οποίο εμείς δεν είχαμε καμία ενημέρωση. Αυτό ήταν κάτι καινούργιο»
Από το κείμενο αυτό, αλλά και από τη γενικότερη στάση των Συνταγματαρχών απέναντι στις ΗΠΑ, φαίνεται ότι η Αμερική δεν ήταν ο εγγυητής των Συνταγματαρχών.
Τί όμως συμβαίνει σήμερα με τον ξένο παράγοντα;
Η ολοκληρωμένη πρόσφατη έκθεση του Στέητ Ντιπάρτμεντ για την Ελλάδα επισημαίνει συγκεκριμένα για το πεδίο της ενέργειας -και ειδικότερα του πετρελαίου-, ότι:
- «Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας την καθιστά βασικό παράγοντα στις προσπάθειες των ΗΠΑ – ΕΕ να προωθήσουν την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια διαφοροποιώντας τις πηγές φυσικού αερίου στις χώρες του Βορρά, οι οποίες στηρίζονται κυρίως στο ρωσικό αέριο.
- Η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει έργα που φέρνουν μη-ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη και είναι πρόθυμη να αναπτύξει δικά της πεδία υδρογονανθράκων με αποθέματα που βρίσκονται σε άλλες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου.
- Τονίζεται ότι η πρεσβεία θα «ενθαρρύνει την Κυβέρνηση να παραμείνει φιλική προς την αγορά και ανοιχτή στην εμπλοκή των ΗΠΑ ώστε να μειωθεί η εξάρτηση της περιοχής από τη Ρωσία και να αξιοποιηθεί η εμπειρία των ΗΠΑ στις ΑΠΕ».
Παραχωρώντας τα εύσημα στην Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ για την «εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας», έχοντας ως κοινό παρονομαστή τα πετρελαϊκά αποθέματα της χώρας, επισημαίνουμε τις ενέργειες των Συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου.
Ανεξάρτητα από τον ξένο παράγοντα, το 1968 η Κυβέρνηση ξεκίνησε για πρώτη φορά μια ενεργειακή Ελληνική πολιτική στο Βόρειο Αιγαίο – Θάσο για την εκμετάλλευση πετρελαίου.
Η πορεία αυτή δείχνει αρκετά στοιχεία πολιτικής βούλησης:
Η πετρελαϊκή έρευνα και αξιοποίηση των πετρελαϊκών αποθεμάτων του Αιγαίου, αποτελούν αποκλειστική ουσιαστική πρωτοβουλία και έργο των Συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου.
Από τις 19 συμβάσεις που είχαν υπογράψει μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του 1973, οι τρεις πρώτες γεωτρήσεις της εταιρείας Oceanic στο Θρακικό Πέλαγος απέδειξαν την ύπαρξη Πετρελαίου.
Την 14η Φεβρουαρίου 1974, οι έλληνες και οι ξένοι δημοσιογράφοι πληροφορήθηκαν για τις έρευνες και την ύπαρξη αποθεμάτων υδρογονανθράκων.
Ο Έλληνας διπλωμάτης Δ. Κοσμαδόπουλος στο βιβλίο του «Οδοιπορικό ενός Πρέσβη στην Άγκυρα 1974-1976» σημειώνει:
«Μεμψιμοιρίες και φθόνος» (10 Μαΐου 1974)
Ο Σοϋσάλ μου απάντησε ότι εμείς οι Έλληνες που έχουμε κιόλας βρει πετρέλαιο κοντά στη Θάσο, μπορούμε να καθόμαστε ήσυχοι.
Η Τουρκία όμως ζει με το άγχος της έλλειψης ενέργειας.
Το θέμα έχει ζωτική για αυτή σημασία αφού δαπανά σε συνάλλαγμα 800.000.000 δολάρια το χρόνο για πετρέλαιο.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ζητάει διαβουλεύσεις που θα μπορούσαν να καταλήξουν, χωρίς σπατάλη χρόνου, σε διευθετήσεις μέσα σε πνεύμα φιλίας και συνεργασίας σε επίπεδο τεχνικό και οικονομικό.
Για αυτό δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι από το 1973 η Τουρκία άρχισε να αμφισβητεί τα Ελληνικά δικαιώματα στο Αιγαίο.
Όμως, όπως συμβαίνει σε κάθε θετικό στη ζωή, υπάρχει ένα τίμημα για τα σχετικά οφέλη που προσφέρει η ύπαρξη πετρελαίου.
Τον Μάιο του 1973, πραγματοποιήθηκε στη Σουηδία (Saltsjobaden) η 22η συνάντηση της περιβόητης Λέσχης Μπίλντερμπεργκ, με πρώτο βασικό θέμα τις δυνατότητες ανάπτυξης μιας Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Πολιτικής (από ελληνικής πλευράς θα συμμετείχε ο Πεσματζόγλου).
Ουσιαστικά, συζητήθηκαν θέματα διαχείρισης των τεραστίων εσόδων πετρελαίου καθώς και στρατηγικές αντιμετώπισης ενεργειακών κρίσεων.
Κατά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, τον Οκτώβριο του 1973, ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος αρνήθηκε στους Αμερικανούς να χρησιμοποιήσουν τη βάση της Σούδας για τον εφοδιασμό των Ισραηλινών δυνάμεων.
Το γεγονός αυτό είχε δύο επιπτώσεις.
Σύμφωνα με την πρώτη ο τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χ. Κίσινγκερ, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του, αφήνοντας να διαχυθεί η πληροφορία για πιθανή διχοτόμηση του Αιγαίου.
Βέβαια, μετά από λίγες ημέρες έγινε η ανατροπή του Γ. Παπαδόπουλου από τον Δ. Ιωαννίδη, πιστού συνεργάτη επί 22 έτη της CIA, όπως αναφέρει ο Τ. Weiner.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο Γ.Παπαδόπουλος δεν ανατράπηκε από κάποια λαϊκή εξέγερση.
Ανατράπηκε από τη δυναμική των πετρελαϊκών αποθεμάτων.
Είναι αδύνατο να αγνοήσει κάποιος το πολιτικό μέγεθος της ενέργειας.
Όπως επίσης πρέπει να αναγνωρίσουμε την ανόητη δράση του Ιωαννίδη στην Κυπριακή τραγωδία.
Για τον Ιωαννίδη ισχύει η ρήση του Κλαούσεβιτς:
«Εις τας πλείστας των περιπτώσεων, το πτωχόν αποτέλεσμα μαρτυρεί την πτωχήν διάνοιαν»
Η δεύτερη σημαντική επίπτωση εντοπίζεται στο γεγονός ότι ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ έδωσε το έναυσμα για το εμπάργκο πετρελαίου, το 1973, από τις χώρες Μαρόκο Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτο, Σ. Αραβία, Συρία, Κουβέιτ, Κατάρ, Ιράκ.
Το εμπάργκο πετρελαίου μετασχηματίστηκε σε ισχυρό πολιτικό όπλο.
Συμπερασματικά, η χάραξη σωστής οικονομικής πολιτικής μιας χώρας θα πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικά δεδομένα και όχι σε φρούδες ελπίδες και ανεκπλήρωτες υποσχέσεις.
Έχει περάσει πλέον η εποχή που οι πολιτικοί μπορούσαν να κρύβουν τις δυσάρεστες για αυτούς πτυχές της ιστορίας «κάτω από το χαλί» Τα παθήματα του παρελθόντος θα πρέπει να γίνουν μαθήματα για το μέλλον της χώρας που φαντάζει σήμερα δυσοίωνο, αν δεν γίνει κάποια ουσιαστική και καινοτόμος ανάσχεση της τρέχουσας κατάστασης.
Οι πολιτικοί της χώρας θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι τα περιθώρια χρόνου ανάκαμψης της οικονομίας στενεύουν και δεν επιτρέπονται άλλα λάθη.
Το γεγονός αυτό δεν απαλλάσσει και τους αυριανούς ψηφοφόρους από τις ευθύνες των επιλογών τους οι οποίες θα καθορίσουν και το μέλλον το δικό τους και της χώρας.
