ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΠΛΑΚΑ Τα Βαλκάνια αποτελούσαν ανέκαθεν μία περιοχή μείζονος σημασίας στα γεωπολιτικά παίγνια των Μεγάλων Δυνάμεων ανά το...
ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΠΛΑΚΑ
Τα Βαλκάνια αποτελούσαν ανέκαθεν μία περιοχή μείζονος σημασίας στα γεωπολιτικά παίγνια των Μεγάλων Δυνάμεων ανά τους αιώνες.
Οι ιστορικές συγκυρίες έχουν δημιουργήσει στα Βαλκάνια ένα εξαιρετικά περίπλοκο περιβάλλον, λόγω των διαφορετικών εθνοτήτων, θρησκειών και
συμφερόντων που πρέπει να συνυπάρξουν.
Οι αντιθέσεις αυτές καθιστούν την περιοχή ασταθή και επιρρεπή στις συγκρούσεις – ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη και την ανάμειξη των ξένων δυνάμεων σε αυτή.
Οι ιστορικές συγκυρίες έχουν δημιουργήσει στα Βαλκάνια ένα εξαιρετικά περίπλοκο περιβάλλον, λόγω των διαφορετικών εθνοτήτων, θρησκειών και
συμφερόντων που πρέπει να συνυπάρξουν.
Οι αντιθέσεις αυτές καθιστούν την περιοχή ασταθή και επιρρεπή στις συγκρούσεις – ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη και την ανάμειξη των ξένων δυνάμεων σε αυτή.
Ο όρος Βαλκάνια είναι αρκετά «ρευστός», καθώς δεν υπάρχει μία οριστική άποψη για το ποιες χώρες τα αποτελούν καθώς, άλλοτε, η σκοπιά ανάλυσης της περιοχής είναι γεωγραφική και, άλλοτε, βασίζεται στην ιστορική και πολιτιστική παράδοση. Σύμφωνα με την Encyclopedia Britannica, τα Βαλκάνια αποτελούνται από τις εξής χώρες: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, πΓΔΜ, Ρουμανία, Σερβία και Σλοβενία, ενώ, πολλές φορές, στη λίστα αυτή προστίθενται και η Ελλάδα με την Τουρκία, λόγω γεωγραφικής θέσης.
Στη σύγχρονη ιστορία, η πλειοψηφία των βαλκανικών κρατών τελούσε υπό την επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης – με μερικές εξαιρέσεις, όπως αυτή της Ελλάδας και της Τουρκίας, που μέσω του NATO διασφάλισαν μία de facto στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ.
Ο Ψυχρός Πόλεμος χώρισε, δηλαδή, την περιοχή σε δυο μέρη ανταγωνισμού αμερικανικής και σοβιετικής ισχύος – όπως συνέβη σε όλον τον κόσμο σχεδόν.
Στα χρόνια μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την επέμβαση του NATO, οι διεθνείς εξελίξεις έχουν απομακρύνει το ενδιαφέρον των μεγάλων δυνάμεων από τα Βαλκάνια – γεγονός που φαίνεται να αλλάζει, αν λάβουμε υπόψη μας την ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ και την επίσπευση των διαδικασιών για την ονομασία της πΓΔΜ, ώστε να συμπεριληφθεί και εκείνη στον ευρωατλαντικό οργανισμό.
Τα Δυτικά Βαλκάνια (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, πΓΔΜ, Σερβία) ξαναμπαίνουν στο στόχαστρο ΗΠΑ-Ρωσίας, ενώ σε αυτόν τον ανταγωνισμό ισχύος προστίθενται και η Ευρωπαϊκή Ένωση με την Τουρκία, προς υπεράσπιση των δικών τους συμφερόντων.
Ο Ψυχρός Πόλεμος χώρισε, δηλαδή, την περιοχή σε δυο μέρη ανταγωνισμού αμερικανικής και σοβιετικής ισχύος – όπως συνέβη σε όλον τον κόσμο σχεδόν.
Στα χρόνια μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την επέμβαση του NATO, οι διεθνείς εξελίξεις έχουν απομακρύνει το ενδιαφέρον των μεγάλων δυνάμεων από τα Βαλκάνια – γεγονός που φαίνεται να αλλάζει, αν λάβουμε υπόψη μας την ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ και την επίσπευση των διαδικασιών για την ονομασία της πΓΔΜ, ώστε να συμπεριληφθεί και εκείνη στον ευρωατλαντικό οργανισμό.
Τα Δυτικά Βαλκάνια (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, πΓΔΜ, Σερβία) ξαναμπαίνουν στο στόχαστρο ΗΠΑ-Ρωσίας, ενώ σε αυτόν τον ανταγωνισμό ισχύος προστίθενται και η Ευρωπαϊκή Ένωση με την Τουρκία, προς υπεράσπιση των δικών τους συμφερόντων.
Η Παρουσία Των ΗΠΑ Στα Βαλκάνια Μετά Τον Ψυχρό Πόλεμο
Κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, τα Βαλκάνια δεν αποτελούσαν περιοχή ζωτικής σημασίας για τα αμερικανικά συμφέροντα.
H διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και οι συγκρούσεις που ακολούθησαν βρήκαν την κυβέρνηση Clinton απροετοίμαστη και απρόθυμη να εμπλακεί στρατιωτικά στην περιοχή.
Έτσι, για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ΗΠΑ δεν ενεπλάκησαν άμεσα στους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας, μεταφέροντας τα βάρη στον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σταδιακά, βλέποντας τις διαπραγματεύσεις να βαίνουν στο κενό, και τις προσπάθειες του ΟΗΕ με την καθιέρωση των no-fly zones στη Βοσνία να αποτυγχάνουν, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να επέμβουν ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία ανάμεσα σε Σέρβους, Βόσνιους και Κροάτες.
Η επέμβαση αυτή, με τη μορφή αεροπορικών επιθέσεων από το ΝΑΤΟ, αποτέλεσε την πρώτη ουσιαστικά στρατιωτική επέμβαση του οργανισμού, και άνοιξε τον δρόμο για μετέπειτα επεμβάσεις ανά τον κόσμο, με «στόχο» την αποκατάσταση της ειρήνης.
Αν και η επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Βοσνία ήταν προβληματική από πολλές απόψεις, οδήγησε, ωστόσο, στον τερματισμό των εχθροπραξιών και στις συμφωνίες του Dayton, με τις οποίες διαμορφώθηκε το βοσνιακό κράτος.
H διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και οι συγκρούσεις που ακολούθησαν βρήκαν την κυβέρνηση Clinton απροετοίμαστη και απρόθυμη να εμπλακεί στρατιωτικά στην περιοχή.
Έτσι, για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ΗΠΑ δεν ενεπλάκησαν άμεσα στους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας, μεταφέροντας τα βάρη στον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σταδιακά, βλέποντας τις διαπραγματεύσεις να βαίνουν στο κενό, και τις προσπάθειες του ΟΗΕ με την καθιέρωση των no-fly zones στη Βοσνία να αποτυγχάνουν, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να επέμβουν ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία ανάμεσα σε Σέρβους, Βόσνιους και Κροάτες.
Η επέμβαση αυτή, με τη μορφή αεροπορικών επιθέσεων από το ΝΑΤΟ, αποτέλεσε την πρώτη ουσιαστικά στρατιωτική επέμβαση του οργανισμού, και άνοιξε τον δρόμο για μετέπειτα επεμβάσεις ανά τον κόσμο, με «στόχο» την αποκατάσταση της ειρήνης.
Αν και η επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Βοσνία ήταν προβληματική από πολλές απόψεις, οδήγησε, ωστόσο, στον τερματισμό των εχθροπραξιών και στις συμφωνίες του Dayton, με τις οποίες διαμορφώθηκε το βοσνιακό κράτος.
Στη συνέχεια, οι ΗΠΑ μέσω του ΝΑΤΟ επενέβησαν και στον πόλεμο του Κοσόβου με αεροπορικές, αλλά και χερσαίες δυνάμεις αυτήν τη φορά.
Στην περίπτωση του Κοσόβου, οι ΗΠΑ βρέθηκαν αντιμέτωπες με τη Ρωσία – η οποία, εκτός του ότι υποστήριζε τους Σέρβους που ήταν αντίθετοι στην ανεξαρτησία του Κοσόβου, ήταν αντίθετη και με τη συμβολή του ΝΑΤΟ στην αποκατάσταση της τάξης στην περιοχή.
Οι βομβαρδισμοί του 1999 αποτέλεσαν μεγάλο πλήγμα για τη Ρωσία, που ήταν, ούτως ή άλλως, αποδυναμωμένη από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Στην περίπτωση του Κοσόβου, οι ΗΠΑ βρέθηκαν αντιμέτωπες με τη Ρωσία – η οποία, εκτός του ότι υποστήριζε τους Σέρβους που ήταν αντίθετοι στην ανεξαρτησία του Κοσόβου, ήταν αντίθετη και με τη συμβολή του ΝΑΤΟ στην αποκατάσταση της τάξης στην περιοχή.
Οι βομβαρδισμοί του 1999 αποτέλεσαν μεγάλο πλήγμα για τη Ρωσία, που ήταν, ούτως ή άλλως, αποδυναμωμένη από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Ενώ τα προβλήματα στις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας δεν είχαν λυθεί, παρά το τέλος των συγκρούσεων, ο 21ος αιώνας βρήκε τις ΗΠΑ αντιμέτωπες με την πτώση των Δίδυμων Πύργων και τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας που ακολούθησε.
Έτσι, τα Δυτικά Βαλκάνια, που βρίσκονταν ακόμα σε στάδιο προσαρμογής, δεν αποτελούσαν πλέον μέρος των άμεσων αμερικανικών στρατηγικών αναγκών.
Οι κυβερνήσεις Bush και Obama εστίασαν την εξωτερική πολιτική στην Μέση Ανατολή και την τρομοκρατία.
Έτσι, τα Δυτικά Βαλκάνια, που βρίσκονταν ακόμα σε στάδιο προσαρμογής, δεν αποτελούσαν πλέον μέρος των άμεσων αμερικανικών στρατηγικών αναγκών.
Οι κυβερνήσεις Bush και Obama εστίασαν την εξωτερική πολιτική στην Μέση Ανατολή και την τρομοκρατία.
Ευρωπαϊκή Ένωση Και Donald Trump
Η διαδικασία οικοδόμησης κρατών στα Δυτικά Βαλκάνια έμεινε από το 2000 και μετά στα χέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Ένωση παρότρυνε τα νεοσύστατα κράτη να προβούν σε μία σειρά μεταρρυθμίσεων, ώστε να πληρούν τους όρους ένταξης σε αυτήν.
Η προοπτική της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση όντως αποτέλεσε ένα ισχυρό κίνητρο για τα βαλκανικά κράτη να προχωρήσουν σε θεσμικές, διοικητικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να εναρμονιστούν με τα υπόλοιπα κράτη μέλη.
Εν μέρει το σχέδιο αυτό πέτυχε καθώς, μέχρι σήμερα, η Σλοβενία, η Βουλγαρία και η Κροατία έχουν γίνει μέλη της Ένωσης, ενώ η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η πΓΔΜ και η Σερβία αποτελούν υποψήφιες προς ένταξη χώρες.
Εντούτοις, τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μία σειρά προβλημάτων τόσο οικονομικής (π.χ. κρίση της Ελλάδας), όσο και πολιτικής φύσης (Brexit, άνοδος ευρωσκεπτικισμού), που αναπόφευκτα λειτούργησαν ανασταλτικά στις ενταξιακές συζητήσεις. Κάποια κράτη, όπως η Σερβία, αν και δεν απορρίπτουν πλήρως το ενδεχόμενο ένταξης, έχουν επιφυλάξεις που μεγαλώνουν όσο η Ένωση δεν αντιμετωπίζει επιτυχώς τα εσωτερικά της προβλήματα.
Η Ένωση παρότρυνε τα νεοσύστατα κράτη να προβούν σε μία σειρά μεταρρυθμίσεων, ώστε να πληρούν τους όρους ένταξης σε αυτήν.
Η προοπτική της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση όντως αποτέλεσε ένα ισχυρό κίνητρο για τα βαλκανικά κράτη να προχωρήσουν σε θεσμικές, διοικητικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να εναρμονιστούν με τα υπόλοιπα κράτη μέλη.
Εν μέρει το σχέδιο αυτό πέτυχε καθώς, μέχρι σήμερα, η Σλοβενία, η Βουλγαρία και η Κροατία έχουν γίνει μέλη της Ένωσης, ενώ η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η πΓΔΜ και η Σερβία αποτελούν υποψήφιες προς ένταξη χώρες.
Εντούτοις, τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μία σειρά προβλημάτων τόσο οικονομικής (π.χ. κρίση της Ελλάδας), όσο και πολιτικής φύσης (Brexit, άνοδος ευρωσκεπτικισμού), που αναπόφευκτα λειτούργησαν ανασταλτικά στις ενταξιακές συζητήσεις. Κάποια κράτη, όπως η Σερβία, αν και δεν απορρίπτουν πλήρως το ενδεχόμενο ένταξης, έχουν επιφυλάξεις που μεγαλώνουν όσο η Ένωση δεν αντιμετωπίζει επιτυχώς τα εσωτερικά της προβλήματα.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η νέα κυβέρνηση του Donald Trump δεν έδειξε σημάδια αλλαγής στάσης ως προς τα Βαλκάνια σε σχέση με τους προκατόχους του.
Ίσα-ίσα που προεκλογικά, αλλά και αργότερα, ο Trump έκανε συχνά λόγο για την ανάγκη της χώρας να ασχοληθεί περισσότερο με τα του οίκου της, δίνοντας την εντύπωση μίας νέας φάσης αμερικανικού απομονωτισμού και χωρίς καμία σχεδόν αναφορά στα Βαλκάνια.
Το τελευταίο διάστημα, όμως, ξεκινώντας από την ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, παρατηρείται μία διπλωματική κινητικότητα στα Δυτικά Βαλκάνια, με τον αντιπρόεδρο, Mike Pence, και τον σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του Trump να κάνουν λόγο για τη σημαντική θέση που κατέχει η περιοχή για τα αμερικανικά συμφέροντα.
Ίσα-ίσα που προεκλογικά, αλλά και αργότερα, ο Trump έκανε συχνά λόγο για την ανάγκη της χώρας να ασχοληθεί περισσότερο με τα του οίκου της, δίνοντας την εντύπωση μίας νέας φάσης αμερικανικού απομονωτισμού και χωρίς καμία σχεδόν αναφορά στα Βαλκάνια.
Το τελευταίο διάστημα, όμως, ξεκινώντας από την ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, παρατηρείται μία διπλωματική κινητικότητα στα Δυτικά Βαλκάνια, με τον αντιπρόεδρο, Mike Pence, και τον σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του Trump να κάνουν λόγο για τη σημαντική θέση που κατέχει η περιοχή για τα αμερικανικά συμφέροντα.
Ο πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου, Dusko Markovic, με τον Γενικό Γραμματέα του NATO, Jens Stoltenberg. Πηγή: Nato.int
Η Παρουσία Της Ρωσίας Στα Βαλκάνια
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία έχασε μεγάλο μέρος της δυναμικής της στις χώρες των Βαλκανίων.
Πολλές από αυτές θέλησαν να «αποτινάξουν» το σοβιετικό παρελθόν τους και να συνδεθούν άμεσα με τη Δύση.
Αρχικά, η Ρωσία, έχοντας χάσει το στρατηγικό της πλεονέκτημα, αδυνατούσε να επέμβει αποτελεσματικά στις εξελίξεις των Βαλκανίων. Ιδιαίτερα, ο ρόλος που διαδραμάτισε το ΝΑΤΟ σε Βοσνία και Κόσοβο αποτέλεσε μεγάλο αγκάθι ανάμεσα στη Ρωσία και το ΝΑΤΟ.
Αυτο που φοβόταν η Ρωσία ήταν μία διεύρυνση του οργανισμού στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης.
Επίσης, το γεγονός ότι οι νατοϊκές επεμβάσεις έγιναν παρά το ρωσικό veto στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενέτεινε την καχυποψία της Ρωσίας απέναντι στις ΗΠΑ.
Πολλές από αυτές θέλησαν να «αποτινάξουν» το σοβιετικό παρελθόν τους και να συνδεθούν άμεσα με τη Δύση.
Αρχικά, η Ρωσία, έχοντας χάσει το στρατηγικό της πλεονέκτημα, αδυνατούσε να επέμβει αποτελεσματικά στις εξελίξεις των Βαλκανίων. Ιδιαίτερα, ο ρόλος που διαδραμάτισε το ΝΑΤΟ σε Βοσνία και Κόσοβο αποτέλεσε μεγάλο αγκάθι ανάμεσα στη Ρωσία και το ΝΑΤΟ.
Αυτο που φοβόταν η Ρωσία ήταν μία διεύρυνση του οργανισμού στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης.
Επίσης, το γεγονός ότι οι νατοϊκές επεμβάσεις έγιναν παρά το ρωσικό veto στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενέτεινε την καχυποψία της Ρωσίας απέναντι στις ΗΠΑ.
Με την κυβέρνηση Putin ξεκίνησε ένα νέο κεφάλαιο ρωσικής επιρροής στα Δυτικά Βαλκάνια.
Οι προσπάθειες αυτές γίνονται με μια σειρά κινήσεων οικονομικής φύσης και ήπιας ισχύος.
Ο μεγαλύτερος στόχος της επιρροής αυτής είναι η σερβική κοινότητα που βρίσκεται διασκορπισμένη στα Βαλκάνια και χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα οι ιστορικοί δεσμοί και η κοινή σλαβική και ορθόδοξη ταυτότητα των δυο λαών.
Η Σερβία αποτελεί τον κύριο σύμμαχο της Ρωσίας στα Δυτικά Βαλκάνια, με μεγάλο μέρος του σερβικού πληθυσμού να θεωρεί τη Ρωσία καλύτερη στρατηγική επιλογή από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ.
Ο Putin, όμως, ασκεί επιρροή και σε άλλα κράτη, όπως τη Βοσνία, την πΓΔΜ και το Μαυροβούνιο, στηρίζοντας φιλορωσικά πολιτικά μορφώματα και πολιτικούς.
Η Ρωσία προσπαθεί να επεκτείνει την ισχύ της στην περιοχή και μέσω της οικονομίας, αλλά και του ενεργειακού τομέα.
Στην πραγματικότητα, όμως, ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των Δυτικών Βαλκανίων παραμένει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι προσπάθειες αυτές γίνονται με μια σειρά κινήσεων οικονομικής φύσης και ήπιας ισχύος.
Ο μεγαλύτερος στόχος της επιρροής αυτής είναι η σερβική κοινότητα που βρίσκεται διασκορπισμένη στα Βαλκάνια και χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα οι ιστορικοί δεσμοί και η κοινή σλαβική και ορθόδοξη ταυτότητα των δυο λαών.
Η Σερβία αποτελεί τον κύριο σύμμαχο της Ρωσίας στα Δυτικά Βαλκάνια, με μεγάλο μέρος του σερβικού πληθυσμού να θεωρεί τη Ρωσία καλύτερη στρατηγική επιλογή από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ.
Ο Putin, όμως, ασκεί επιρροή και σε άλλα κράτη, όπως τη Βοσνία, την πΓΔΜ και το Μαυροβούνιο, στηρίζοντας φιλορωσικά πολιτικά μορφώματα και πολιτικούς.
Η Ρωσία προσπαθεί να επεκτείνει την ισχύ της στην περιοχή και μέσω της οικονομίας, αλλά και του ενεργειακού τομέα.
Στην πραγματικότητα, όμως, ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των Δυτικών Βαλκανίων παραμένει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Συνέπειες Ανταγωνισμού Και Ο Ρόλος Της Τουρκίας
Τα Βαλκάνια από γεωπολιτική σκοπιά είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Μαζί με την Ελλάδα και την Τουρκία αποτελούν το «πέρασμα» από την Ανατολή στη Δύση, και το αντίστροφο.
Γι’ αυτό η σταθερότητα και η ειρήνη στην περιοχή αυτή είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία της Ευρώπης.
Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης αποδυνάμωσε στρατηγικά τη Ρωσία, αλλά δεν την εξοβέλισε από τις μεγάλες δυνάμεις.
Ακόμα και μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι ανταγωνισμοί ασφάλειας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας συνέχισαν και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στην περίπτωση των πολέμων της Γιουγκοσλαβίας, καμία από τις δύο δεν φάνηκε πρόθυμη να επέμβει στρατιωτικά, αν και οι ΗΠΑ τελικά το έκαναν μέσω του ΝΑΤΟ.
Η παρουσία του ΝΑΤΟ στα δυτικά της σύνορα θορύβησε τη Ρωσία και, από τότε, οι κυβερνήσεις της -με κύριο πρωταγωνιστή τον Vladimir Putin- έχουν επιδοθεί σε μία προσπάθεια να επηρεάσουν εκ νέου τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων.
Οι τακτικές που χρησιμοποιεί σήμερα η Ρωσία για να το επιτύχει αυτό, χαρακτηρίζονται με βάση τη βιβλιογραφία ως «υβριδικός πόλεμος» ή «υβριδική στρατηγική».
Υβριδικός, γιατί στοχεύει στην αύξηση ισχύος στην περιοχή αυτή χωρίς στρατιωτικά μέσα, αλλά με μία σειρά διπλωματικών και οικονομικών κινήσεων.
Απώτερος στόχος της ρωσικής στρατηγικής είναι η υποβάθμιση τόσο του ΝΑΤΟ, όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Βαλκάνια.
Από την άλλη, οι ΗΠΑ, σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη των πολέμων στη Γιουγκοσλαβία, μετέφεραν τα βάρη για τη σταθεροποίηση των Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με άλλα λόγια, όπως στο παρελθόν, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να έχουν ένα ρόλο εξισορροπιστή στην περιοχή, ενεργώντας ως αντίβαρο στις προσπάθειες άλλων δυνάμεων να κυριαρχήσουν στην Ευρώπη, όπως στην περίπτωση της Ρωσίας.
Βέβαια, τα πράγματα στα Βαλκάνια περιπλέκονται εκ νέου, με την είσοδο του τουρκικού παράγοντα στον ανταγωνισμό ισχύος.
Η Τουρκία του Erdoğan επηρεάζει τον μουσουλμανικό πληθυσμό των Βαλκανίων, στην προσπάθεια της να αναδειχθεί σε μεγάλη δύναμη στην Ευρασία, ακριβώς όπως και η Ρωσία.
Λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης, η σταθερότητα των Βαλκανίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ευημερία τόσο της Ευρώπης γενικότερα, όσο και της Ελλάδας ειδικότερα.
Παρ’όλες τις προσπάθειες των εξωτερικών παραγόντων, τα περισσότερα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων είναι ακόμα πρόθυμα να ενταχθούν στους ευρωατλαντικούς θεσμούς.
Σε αυτή τη λογική κινούνται η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και οι ΗΠΑ όπως φαίνεται τελευταία.
Οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή, το μεταναστευτικό, αλλά και η πιο αποφασιστική δράση της Ρωσίας και της Τουρκίας επανέφεραν τη σημασία της σταθερότητας των Βαλκανίων στις ατζέντες των κυβερνήσεων και από τις δυο μεριές του Ατλαντικού. Βέβαια, ο συνεχής ανταγωνισμός ισχύος και η σύγκρουση συμφερόντων έχουν αφήσει τα Βαλκάνια διαιρεμένα και ευάλωτα σε οποιαδήποτε μορφή εξωτερικής παρέμβασης.
Μαζί με την Ελλάδα και την Τουρκία αποτελούν το «πέρασμα» από την Ανατολή στη Δύση, και το αντίστροφο.
Γι’ αυτό η σταθερότητα και η ειρήνη στην περιοχή αυτή είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία της Ευρώπης.
Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης αποδυνάμωσε στρατηγικά τη Ρωσία, αλλά δεν την εξοβέλισε από τις μεγάλες δυνάμεις.
Ακόμα και μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι ανταγωνισμοί ασφάλειας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας συνέχισαν και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στην περίπτωση των πολέμων της Γιουγκοσλαβίας, καμία από τις δύο δεν φάνηκε πρόθυμη να επέμβει στρατιωτικά, αν και οι ΗΠΑ τελικά το έκαναν μέσω του ΝΑΤΟ.
Η παρουσία του ΝΑΤΟ στα δυτικά της σύνορα θορύβησε τη Ρωσία και, από τότε, οι κυβερνήσεις της -με κύριο πρωταγωνιστή τον Vladimir Putin- έχουν επιδοθεί σε μία προσπάθεια να επηρεάσουν εκ νέου τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων.
Οι τακτικές που χρησιμοποιεί σήμερα η Ρωσία για να το επιτύχει αυτό, χαρακτηρίζονται με βάση τη βιβλιογραφία ως «υβριδικός πόλεμος» ή «υβριδική στρατηγική».
Υβριδικός, γιατί στοχεύει στην αύξηση ισχύος στην περιοχή αυτή χωρίς στρατιωτικά μέσα, αλλά με μία σειρά διπλωματικών και οικονομικών κινήσεων.
Απώτερος στόχος της ρωσικής στρατηγικής είναι η υποβάθμιση τόσο του ΝΑΤΟ, όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Βαλκάνια.
Από την άλλη, οι ΗΠΑ, σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη των πολέμων στη Γιουγκοσλαβία, μετέφεραν τα βάρη για τη σταθεροποίηση των Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με άλλα λόγια, όπως στο παρελθόν, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να έχουν ένα ρόλο εξισορροπιστή στην περιοχή, ενεργώντας ως αντίβαρο στις προσπάθειες άλλων δυνάμεων να κυριαρχήσουν στην Ευρώπη, όπως στην περίπτωση της Ρωσίας.
Βέβαια, τα πράγματα στα Βαλκάνια περιπλέκονται εκ νέου, με την είσοδο του τουρκικού παράγοντα στον ανταγωνισμό ισχύος.
Η Τουρκία του Erdoğan επηρεάζει τον μουσουλμανικό πληθυσμό των Βαλκανίων, στην προσπάθεια της να αναδειχθεί σε μεγάλη δύναμη στην Ευρασία, ακριβώς όπως και η Ρωσία.
Λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης, η σταθερότητα των Βαλκανίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ευημερία τόσο της Ευρώπης γενικότερα, όσο και της Ελλάδας ειδικότερα.
Παρ’όλες τις προσπάθειες των εξωτερικών παραγόντων, τα περισσότερα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων είναι ακόμα πρόθυμα να ενταχθούν στους ευρωατλαντικούς θεσμούς.
Σε αυτή τη λογική κινούνται η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και οι ΗΠΑ όπως φαίνεται τελευταία.
Οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή, το μεταναστευτικό, αλλά και η πιο αποφασιστική δράση της Ρωσίας και της Τουρκίας επανέφεραν τη σημασία της σταθερότητας των Βαλκανίων στις ατζέντες των κυβερνήσεων και από τις δυο μεριές του Ατλαντικού. Βέβαια, ο συνεχής ανταγωνισμός ισχύος και η σύγκρουση συμφερόντων έχουν αφήσει τα Βαλκάνια διαιρεμένα και ευάλωτα σε οποιαδήποτε μορφή εξωτερικής παρέμβασης.
Ο εθνικισμός και η διαφθορά παρουσιάζουν άνοδο τα τελευταία χρόνια στα Βαλκάνια – γεγονός που πιέζει την Ευρωπαϊκή Ένωση προς εξεύρεση λύσεως, ώστε να αποφευχθεί ακόμα μία κρίση στην περιοχή, παρόμοια με αυτή της δεκαετίας του 1990.
Μένει μόνο να δούμε, εάν η κινητικότητα του τελευταίου διαστήματος θα έχει συνέπεια, αλλά και επιτυχή αποτελέσματα.
Μένει μόνο να δούμε, εάν η κινητικότητα του τελευταίου διαστήματος θα έχει συνέπεια, αλλά και επιτυχή αποτελέσματα.
Πηγές:
1.Mankoff, J. (2017). How to Fix the Western Balkans.https://www.foreignaffairs.com/articles/southeastern-europe/2017-07-07/how-fix-western-balkans
2.Bershidsky, L. (2017). Russia Re-Enacts the Great Game in the Balkans.https://www.bloomberg.com/view/articles/2017-01-19/russia-re-enacts-the-great-game-in-the-balkans
3.Dempsey, J. (2017). Judy Asks: Does the EU Really Care About the Western Balkans?. http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/69846?lang=en
4.Wiśniewski, J. (2016). Russia has a years-long plot to influence Balkan politics. The U.S. can learn a lot from it. https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2016/09/19/heres-how-russias-trying-to-sway-opinion-in-serbia-and-the-balkans/?utm_term=.c05c7588a514
5.Samorukov, M. (2017). Russia’s Tactics in the Western Balkans.http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/74612
6.Carafano, J. (2017). The Balkans Will Be America and Russia’s Next (Virtual) Battlefield. http://nationalinterest.org/feature/the-balkans-will-be-america-russias-next-virtual-battlefield-20088?page=show
7.Petrovskaya, J. Do the Russians want a hybrid war in the Balkans?. http://intersectionproject.eu//article/russia-europe/do-russians-want-hybrid-war-balkans
8.Daalder, I.,O’Hanlon, M. (2000). The United States in the
9.Balkans: There to Stay.
10.Chivvis, C. (2017). Understanding Russian “Hybrid Warfare”. https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/testimonies/CT400/CT468/RAND_CT468.pdf
11.Van Puyvelde, D. (2016). Hybrid war – does it even exist?. https://www.nato.int/docu/review/2015/Also-in-2015/hybrid-modern-future-warfare-russia-ukraine/EN/
12.Skrpec, D. (2017). Croatia, Russia, and the Balkan Great Game. https://www.foreignaffairs.com/articles/croatia/2017-07-25/croatia-russia-and-balkan-great-game
ΣΤΗΡΙΞΤΕ ΜΑΣ ΠΑΤΩΝΤΑΣ LIKE "ΕΔΩ"
ΠΗΓΗ:https://powerpolitics.eu/μαρία-πλάκα-28-01-2018-ανταγωνισμός-ισχύος-ηπ/?utm_source=άμυνα-ασφάλεια-ιστορία-στρατηγική&utm_medium=email&utm_campaign=newsletter&utm_content=automated-%7Bchannel+numer%7D-%7Bemail+id%7D
