του Νίκου Μούδουρου Κανένας να μη θεωρήσει ότι η Ανατολική Μεσόγειος είναι η θάλασσα του μπαμπά του… Ως Τουρκία, βασισμένη σ...
του Νίκου Μούδουρου
Κανένας να μη θεωρήσει ότι η Ανατολική Μεσόγειος είναι η θάλασσα του μπαμπά του…
Ως Τουρκία, βασισμένη στο διεθνές δίκαιο και την αποκλειστική οικονομική μας ζώνη, θα κάνουμε τις
έρευνές μας, θα κάνουμε και τις γεωτρήσεις μας.
έρευνές μας, θα κάνουμε και τις γεωτρήσεις μας.
Ας μας συγχωρέσουν αλλά δεν υπάρχει πλέον η παλιά Τουρκία».
Οι δηλώσεις αυτές έγιναν από τον υπουργό Ενέργειας της χώρας, Berat Albayrak, το Νοέμβριο του 2017 σε συνέδριο για θέματα φυσικού αερίου στην Τουρκία.
Η συγκεκριμένη περιγραφή της Ανατολικής Μεσογείου έγινε από τον υπουργό για να εξηγήσει παραστατικά κάποιους από τους ενεργειακούς στόχους της Άγκυρας όπως η στρατηγική για δημιουργία υποδομών αποθήκευσης 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου μέχρι και την περίοδο 2021-2022.
Όπως χαρακτηριστικά πρόσθεσε ο Albayrak, μια από τις βασικές πτυχές της ενεργειακής πολιτικής της Τουρκίας είναι να αυξήσει την παρουσία και επιρροή της στις χώρες που αγοράζουν φυσικό αέριο.
Η Ανατολική Μεσόγειος ως θάλασσα και ως «κατασκευασμένη περιοχή» – Η περιγραφή της Ανατολικής Μεσογείου ως μιας θάλασσας που συγκεντρώνει πολλούς ανταγωνισμούς, δεν είναι φυσικά νέο στοιχείο.
Αντίθετα, είναι βασική πτυχή της ιστορίας της.
Όμως στη σημερινή συγκυρία με την κρίση που προκάλεσε η Άγκυρα, η ιδεολογική κατασκευή της Ανατολικής Μεσογείου ως μιας «περιοχής» στην οποία η Τουρκία διεκδικεί συγκεκριμένους ρόλους έχει τη δική της σημασία.
Υπάρχουν στιγμές και καταστάσεις όπου κάποιες περιοχές μετατρέπονται σε πολιτικά και ιδεολογικά προσδιορισμένους χώρους, κάτι που δεν αφορά αποκλειστικά στη γεωγραφική τους ιδιότητα.
Η διαδικασία της ιδεολογικής οικοδόμησης μιας περιοχής είναι μια διαδικασία δυναμική, σχεδόν αέναη και σύμφυτη στις σχέσεις εξουσίας.
Κατανοώντας λοιπόν τις πρακτικές κατασκευής μιας περιοχής, μπορούμε παράλληλα να κατανοήσουμε μέρος της οικοδόμησης μιας ταυτότητας, αλλά και μιας «πραγματικότητας» στην οποία υλοποιούνται στρατηγικές και εξυπηρετούνται συμφέροντα.
Το ιδεολογικό υπόβαθρο και το πολιτικό πρόγραμμα μιας εξουσίας, οι ευρύτερες περιφερειακές και διεθνείς συγκυρίες, είναι επίσης σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η συγκεκριμένη ελίτ αντιλαμβάνεται μια περιοχή.
Όλα αυτά συγκροτούν ένα γεωπολιτικό όραμα μέσα από το οποίο τελικά δημιουργούνται και νομιμοποιούνται τα ζητήματα της λεγόμενης εθνικής ασφάλειας.
Στην περίπτωση της πολιτικής που ακολουθούσε ή ακολουθεί η Τουρκία για την Κύπρο, η «επανεφεύρεση» της Ανατολικής Μεσογείου είναι σημαντική. Μπορεί να αποκαλύψει έστω και σε ένα βαθμό τη διαδικασία δημιουργίας ζητημάτων ασφάλειας και την εκμετάλλευση των απειλών – κατασκευασμένων ή πραγματικών – μέσα από τις οποίες η Τουρκία αναδιαμορφώνει το γεωπολιτικό της όραμα και προσανατολισμό.
Με λίγα λόγια, η Ανατολική Μεσόγειος και ο γεωγραφικός χώρος της Κύπρου κατασκευάζεται μέσα από συγκεκριμένα ιδεολογικά νοήματα που σε συνδυασμό με την υλική πραγματικότητα, δημιουργούν τη συγκεκριμένη «περιοχή» την οποία η Τουρκία επιθυμεί να επηρεάζει.
Η κρίση που προκαλεί στο ζήτημα των υδρογονανθράκων σήμερα είναι μεταξύ πολλών άλλων και αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο βλέπει η κρατική ελίτ της Τουρκίας τη θάλασσα και γενικά τη γεωγραφία που την περιβάλλει.
Όμως την ίδια στιγμή η ιδεολογική κατασκευή μιας «περιοχής» και η συνοδεία της συγκεκριμένης ρητορικής με το ζήτημα της «απειλής», μπορεί να λειτουργήσει εφόσον υπάρχουν και μερικοί άλλοι επίσης σημαντικοί όροι:
Η ύπαρξη μιας ισχυρής κρατικής εξουσίας με διευρυμένη κοινωνική στήριξη.
Η ικανότητα αυτής της εξουσίας να προωθεί την «αίσθησή» της για τις εξωτερικές ή εσωτερικές εξελίξεις ως ασφάλειας ή ανασφάλειας.
Αλλά και η καταγραφή παρόμοιων πρακτικών και ρητορικών προσεγγίσεων από την «απέναντι, εχθρική πλευρά», οι οποίες τελικά λειτουργούν ώς επιβεβαιωτικές και αναπαραγωγικές της προώθησης της απειλής από μια εξουσία.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου: Η Ανατολική Μεσόγειος από την περικύκλωση στην εξάπλωση της τουρκικής επιρροής – Μια πολύ σημαντική στιγμή αλλαγής του γεωπολιτικού οράματος της Τουρκίας, των προσλήψεων της περί απειλών, αλλά και των διεκδικήσεων της για περαιτέρω εξάπλωση της επιρροής της χώρας ήταν η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Μια κοινή αντίληψη που επικράτησε τότε στο τουρκικό κράτος ήταν ότι το τέλος του διπολικού συστήματος έφερε μεγάλες ανακατατάξεις στο περιφερειακό περιβάλλον της Τουρκίας. Αυτή η εξέλιξη με τη σειρά της προκάλεσε την εμφάνιση δύο φαινομενικά αντιφατικών προσεγγίσεων.
Η μια προσέγγιση υπογράμμιζε ότι η Τουρκία βρισκόταν περικυκλωμένη από «εχθρικές περιοχές» που δημιουργούσαν απειλές κατά της επιβίωσης του τουρκικού κράτους.
Οι απειλές αυτές σχετίζονταν με την ενίσχυση του εθνικισμού, την οικονομική αποσταθεροποίηση, τη μετανάστευση.
Η Τουρκία ως μια χώρα σε «σκληρή γειτονιά» θα έπρεπε στη βάση των προαναφερθέντων να ενισχύει συνεχώς την άμυνά της.
Η δεκαετία του 1990 άλλωστε, ήταν και μια περίοδος που η πολιτική επιρροή του στρατού πολλαπλασιάστηκε.
Η δεύτερη προσέγγιση βασιζόταν στην υπόθεση ότι η Τουρκία ως παράγοντας πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας σε μια γενικά αποσταθεροποιημένη περιοχή, θα μπορούσε να αξιοποιήσει προς όφελός της το τεράστιο γεωπολιτικό κενό που άφησε πίσω της η απουσία της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή η γραμμή σκέψης θεωρούσε ότι σε έναν κόσμο που άλλαζε δραματικά, οι παλιές κεμαλικές αντιλήψεις για «περιφρούρηση συνόρων» συνιστούσαν πραγματικό εμπόδιο στην εξάπλωση της ισχύος της χώρας και στη δημιουργία τουρκικών ζωνών επιρροής στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και τα Βαλκάνια.
Δίπλα σε αυτή την αντίληψη βεβαίως εισερχόταν και ο μετασχηματισμός της έννοιας της ασφάλειας με τους νεοφιλελεύθερους της προσανατολισμούς.
Για την Τουρκία πλέον η ασφάλεια δεν ήταν μόνο στρατιωτική.
Αντίθετα συμπεριλάμβανε τα ζητήματα της οικονομίας, της ενέργειας, της τρομοκρατίας, της περιβαλλοντικής καταστροφής, του υδατικού ισοζυγίου κ.λπ.
Στο μεταψυχροπολεμικό πλαίσιο, η Ανατολική Μεσόγειος ήταν επίσης μια από τις περιοχές, οι οποίες «δημιουργήθηκαν» ξανά στο φαντασιακό του τουρκικού γεωπολιτικού οράματος με την επιρροή που ασκούσαν οι νέες συνθήκες της εποχής.
Η Ανατολική Μεσόγειος και η Κύπρος ήταν «περιοχές» που μπορούσαν την ίδια στιγμή να νομιμοποιούν τις ανασφάλειες του τουρκικού κράτους, αλλά και να πιστοποιούν την ικανότητά του να διευρύνει την επιρροή και τον έλεγχο του.
Όπως και σε άλλες περιπτώσεις έτσι και στη μεταψυχροπολεμική συγκυρία της δεκαετίας του 1990 και των απαρχών του 21ου αιώνα, για τη νομιμοποίηση των κινήσεων της Άγκυρας χρειάστηκε η ανάπτυξη μιας συγκεκριμένης αντίληψης για τις ενέργειες τής «απέναντι, εχθρικής πλευράς».
Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα, οι πύραυλοι και το «σύνδρομο της περικύκλωσης» – Η πολιτική προώθησης του ενιαίου αμυντικού δόγματος μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ελλάδας, καθώς και η θεωρία περί «ενεργού ηφαιστείου» στο μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1990, λειτούργησαν ακριβώς ως βάσεις ενεργοποίησης του «συνδρόμου της περικύκλωσης».
Η Άγκυρα αντιλήφθηκε τις προαναφερθείσες εξελίξεις ως μια «άμεση στρατιωτική απειλή» και ως μια προσπάθεια αποκοπής της χώρας από ένα βασικό οικονομικό και εμπορικό της πνεύμονα, όπως η Ανατολική Μεσόγειος.
Η απόφαση της κυβέρνησης Κληρίδη για αγορά και εγκατάσταση του πυραυλικού συστήματος S300 στην Κύπρο τελικά οδήγησε την Τουρκία στην ολοκληρωτική «ασφαλειοποίηση» του κυπριακού προβλήματος.
Η πιθανότητα έλευσης των πυραύλων στο νησί ήταν μια προοπτική που για την Άγκυρα συνδεόταν με δύο αλληλοτροφοδοτούμενους άξονες.
Ο πρώτος οδηγούσε στην άποψη ότι η Ελλάδα επιδίωκε την ενσωμάτωση της Κύπρου σε ένα «ελληνικό χώρο επιρροής» και συνεπώς αμφισβήτησης της ισορροπίας που οικοδομήθηκε το 1974. Ο δεύτερος οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι η ύπαρξη αυτών των πυραύλων στο νησί, συνιστούσε άμεσο κίνδυνο χτυπήματος τουρκικών περιοχών και ήταν συνεπώς πρώτα και κύρια ζήτημα εθνικής ασφάλειας της Τουρκίας.
Γι’ αυτό και η αντίδραση ήταν άμεση και ιδιαίτερα σκληρή.
Ο υπουργός Άμυνας της χώρας, Turhan Tayan υπογράμμισε ότι σε περίπτωση απειλής από τους S-300, η Τουρκία δεν θα δίσταζε να επαναλάβει το 1974.
Τελικά η ματαίωση της έλευσης των πυραύλων ερμηνεύθηκε ως μια ακόμη επιτυχία της εμπλοκής του στρατού στις «δυναμικές λύσεις» και επιβεβαιώθηκε έστω και συγκυριακά ότι οι ένοπλες δυνάμεις θα έπρεπε να είχαν καθοριστικό ρόλο στον καθορισμό και την υλοποίηση της εξωτερικής πολιτικής.
Λίγο διάστημα μετά καθόλου τυχαία, η Άγκυρα υιοθέτησε και επίσημα τη θέση για συνομοσπονδιακή επίλυση του Κυπριακού.
Θεμελιώνει την επιρροή της στα κατεχόμενα
Στα πλαίσια των ενεργειακών στόχων της Άγκυρας, έτσι όπως άρχισαν να διαμορφώνονται ιδιαίτερα μετά το 2013, δεν συμπεριλαμβάνεται μόνο το κεφάλαιο που ονομάζεται φυσικό αέριο.
Αντίθετα στο ζήτημα της ενέργειας έχουν εισέλθει θέματα όπως το νερό και ο ηλεκτρισμός.
Οι σχεδιασμοί μεγαλεπήβολων υποδομών στα κατεχόμενα για το νερό και τον ηλεκτρισμό, οι οποίες φέρουν μαζί τους το χαρακτηριστικό της περαιτέρω μετακίνησης πολιτικής και οικονομικής ισχύος από την τουρκοκυπριακή κοινότητα προς την Τουρκία, εντάσσονται ακριβώς στον στόχο για θεμελίωση της οικονομικής επιρροής της Άγκυρας στο γενικό κεφάλαιο της ενέργειας.
Πέραν των πιο πάνω, σε συνθήκες απουσίας διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, αλλά και σε μια συγκυρία γενικής ανισορροπίας στην περιοχή, η Τουρκία νιώθει πιο άνετα στην υλοποίηση μιας ελεγχόμενης κρίσης στη θάλασσα.
Η σχετική αυτονόμηση της χώρας στην υλοποίηση περιφερειακών στόχων στο σημερινό πλαίσιο έχει επαναφέρει βασικές παραμέτρους του Κυπριακού έτσι όπως η ίδια η Τουρκία τις αντιλαμβάνεται:
Ότι η Κυπριακή Δημοκρατία με τη σημερινή της μορφή δεν μπορεί ούτε να θεωρηθεί ως η «τελική και μόνιμη λύση» ενός ανοιχτού προβλήματος, αλλά ούτε και ως κράτος που μπορεί να υλοποιεί βασικές πτυχές της κυριαρχίας του, χωρίς να επιτευχθεί μια τελική συμφωνία.
Ο επαναπροσδιορισμός της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Άγκυρα ως μίας «μη κανονικής πολιτειακής κατάστασης», και μάλιστα διαμέσου μέτρων κλιμάκωσης της έντασης, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η τουρκική κυβέρνηση προετοιμάζει το έδαφος για μια «τελική προσπάθεια διευθέτησης».
Αναλόγως των εξελίξεων, υπάρχει πάντα μια πιθανότητα όπου η κλιμάκωση συνοδεύεται τελικά και από μια πορεία αποκλιμάκωσης.
Όμως το σημαντικό ερώτημα σε μια τέτοια περίπτωση αφορά στο βαθύτερο περιεχόμενο των πολιτικών θέσεων που θα διαμορφώσει η Άγκυρα ή που θα προωθήσει πιο έντονα σε μια νέα διαδικασία συνομιλιών.
Μοιραία το περιεχόμενο των θέσεων θα επηρεάζεται σε μικρό ή μεγάλο βαθμό από τα δεδομένα που έχει δημιουργήσει η σημερινή κρίση.
Την ίδια περίοδο με την ενεργοποίηση του «συνδρόμου της περικύκλωσης», η Ανατολική Μεσόγειος αποτέλεσε και μια βάση αναπαραγωγής του στόχου για εξάπλωση της επιρροής της Τουρκίας.
Μια βασική –αλλά όχι η μοναδική– παράμετρος για την εξέλιξη αυτή ήταν η ενέργεια.
Η εμφάνιση και ενίσχυση νέων ενεργειακών δρόμων γύρω από τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου ήταν νέα δεδομένα που αναδιαμόρφωσαν τις προτεραιότητες της λεγόμενης εθνικής ασφάλειας προσθέτοντας το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας. Κατά την άποψη της Άγκυρας, η εγγύτητα της Κύπρου στις νέες ενεργειακές διαδρομές από την Κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη αναβάθμιζαν τη γεωπολιτική αξία του νησιού και πολλαπλασίαζαν την αναγκαιότητα τουρκικής παρουσίας.
Για παράδειγμα η δημιουργία και, πολύ περισσότερο, η λειτουργία του αγωγού μεταφοράς πετρελαίου Baku – Ceyhan, στο τουρκικό γεωπολιτικό φαντασιακό της περιόδου ήταν δυναμική που μετέτρεπε την Ανατολική Μεσόγειο σε μια περιοχή-πρωταγωνιστή στους περιφερειακούς ανταγωνισμούς για την εμπορία της ενέργειας. Καθόλου τυχαία τη συγκεκριμένη περίοδο η διπλή λειτουργικότητα της Κύπρου ως ζήτημα «εθνικής ασφάλειας» της Τουρκίας ενισχυόταν.
Σε αυτά τα πλαίσια η κυβέρνηση της Τουρκίας αντιλαμβανόταν τον ρόλο της χώρας ως εγγυητή ασφάλειας της τουρκοκυπριακής κοινότητας, όμως την ίδια στιγμή αντιλαμβανόταν ότι μια «αδιαμφισβήτητη ΤΔΒΚ» ήταν παροχέας ασφάλειας για την ίδια την Τουρκία.
Συνεπώς η αναδιαμόρφωση του ιδεολογικού περιεχομένου της «ΤΔΒΚ» με τρόπο που να περιθωριοποιούσε τις αντιπολιτευτικές τουρκοκυπριακές φωνές ήταν βασικό συστατικό της πόλωσης της συγκεκριμένης περιόδου.
Όπως και τόσα άλλα θέματα που σχετίζονται με το Κυπριακό, έτσι και το ζήτημα της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο απέκτησε σταδιακά πολλές και περίπλοκες διαστάσεις.
Η συγκεκριμενοποίηση της προοπτικής ποσοτήτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο τέτοιων που να αλλάζουν για μια ακόμη φορά τις οικονομικές και πολιτικές ισορροπίες πολλαπλασίασε παράλληλα και την κινητικότητα από πλευράς Τουρκίας.
Στο σημείο αυτό διακρίνονται επίσης δύο διαφορετικές αλλά αλληλένδετες τακτικές από πλευράς της Άγκυρας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στις κινήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς μια τελική συμφωνία στο κυπριακό πρόβλημα.
Την περίοδο 2006-2008 οι προσπάθειες της Κυπριακής Δημοκρατίας για συμφωνίες με γειτονικά κράτη και για τον καθορισμό της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης καταγράφηκαν από την Άγκυρα ως μονομερείς ενέργειες οι οποίες όχι μόνο παραγνώριζαν τα δικαιώματα της Τουρκίας, αλλά και ως κινήσεις αποσταθεροποίησης της Ανατολικής Μεσογείου.
Η ύπαρξη ουσιαστικών συνομιλιών στο Κυπριακό το επόμενο χρονικό διάστημα μείωσε σε σχετικό βαθμό την επιρροή των «δυναμικών λύσεων» από πλευράς του τουρκικού κράτους.
Όμως, την ίδια στιγμή, η Άγκυρα προχώρησε σε μια πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια συγκρότησης των δικών της ενεργειακών στόχων.
Σε αυτούς συμπεριλήφθηκε τόσο η προοπτική μείωσης της εξάρτησης της Τουρκίας από το φυσικό αέριο, όσο και η αναβάθμιση της σε χώρα-παροχέα φυσικού αερίου για τις ανάγκες κυρίως δυτικών αγορών.
ΣΤΗΡΙΞΤΕ ΜΑΣ ΠΑΤΩΝΤΑΣ LIKE "ΕΔΩ"
ΠΗΓΗ:http://www.philenews.com/eidiseis/politiki/article/496141/apo-toys-s-300-sto-fysiko-aerio
